Fasty, moje życie
Białostockie Zakłady Przemysłu Bawełnianego Fasty to niekończący się temat i przygoda. W maju 2023 rozpoczęliśmy realizację kolejnego projektu „Fasty, moje życie”, który ma przybliżyć historię i spuściznę tego trzeciego co do wielkości zakładu włókienniczego w PRL, a przede wszystkim zintegrować środowisko byłych robotnic i robotników.
Dlaczego Fasty są ważne?
W bardzo wielu domach w Białymstoku zachowały się jakieś skrawki z Fast – kawałki tkanin, ubrania z nich uszyte, zdjęcia …
Fasty jeszcze pół wieku temu pracowały pełną parą. Dziś mało kto kojarzy tę nazwę z wielką fabryką włókienniczą, produkującą w PRL-u słynne na całą Polskę kratki. Tak samo trudno zgadnąć czym zajmowały się pracujące tam pruczki, przewijarki, cewiarki, klejarki czy smarowaczki. To zawody już nieistniejące. Pofabryczne budynki także zmieniają się w ruiny. Dawni robotnicy i robotnice – przez lata zapomniani – chcą jednak, by w pamięci miasta zachowała się karta o Fastach – socjalistycznym kolosie, który dla wielu stał się szansą na lepsze życie.
Działania dotyczące Fast, które prowadzimy od 2019 roku, mają na celu głównie ponowne zintegrowanie środowiska dawnych robotnic i robotników – dziś przeważnie już w wieku senioralnym.
Dla wielu z nich kombinat był pierwszym i jedynym miejscem pracy. Po jego rozwiązaniu w latach 90. XX wieku niektórzy nie umieli się odnaleźć w potransformacyjnej rzeczywistości ani na konkurencyjnym rynku pracy. Mierzyli się z poczuciem odrzucenia, często mieli przekonanie, że ich wieloletnia praca była pozbawiona wartości. Kobiety, stanowiące 70 proc. załogi nie umiały się upomnieć o swoje prawa.
Artefakty o BZPB Fasty gromadzimy od 2019 roku. Większość z nich to rzeczy podarowane przez byłych pracowników i pracownice. Mają więc swoją historię i kontekst, a także wartość emocjonalną.
Najczęściej przekazywano nam tkaniny. Część z nich pochodzi z magazynów powstałej na spuściźnie Fast fabryce Andropol. W naszej dyspozycji jest ponad 2 tys. próbników. Udało nam się przypisać niektóre wzory do ich projektantów, określić przeznaczenie tkanin i technologię ich produkcji. Od osób prywatnych pozyskiwaliśmy zazwyczaj skrawki materiałów …
Projekt jest kontynuacją działań Fundacji DOM związanych z odkrywaniem historii kombinatu. Realizowane są od 2019 roku we współpracy ze Stowarzyszeniem Edukacji Kulturalnej Widok.
Przeprowadziliśmy wspólnie 7 projektów. Wspomagała nas przy tym Galeria im. Ślendzińskich, gdzie zrealizowaliśmy wystawę i Muzeum Historyczne w Białymstoku – Oddział Muzeum Podlaskiego, które udostępniło nam przechowywane fastowskie wzorniki, fotografie i dokumenty z kombinatu. Inspiracje czerpaliśmy też od Forssa Museo z Finlandii, które zajmuje się regionalnym włókiennictwem.
Projekt sfinansowano przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030
FUNDACJA DOM
ul. Upalna 1A/76, 15-668 Białystok, NIP: 9661746675; REGON: 052240933
tel. +48 609 091 23, e-mail: askorko@gmail.com