Fasty, moje życie
Białostockie Zakłady Przemysłu Bawełnianego Fasty to niekończący się temat i przygoda. W maju 2023 rozpoczęliśmy realizację kolejnego projektu „Fasty, moje życie”, który ma przybliżyć historię i spuściznę tego trzeciego co do wielkości zakładu włókienniczego w PRL, a przede wszystkim zintegrować środowisko byłych robotnic i robotników.
Dlaczego Fasty są ważne?
W bardzo wielu domach w Białymstoku zachowały się jakieś skrawki z Fast – kawałki tkanin, ubrania z nich uszyte, zdjęcia, medale, odznaki, pamiątkowe wyroby, czasem drobne elementy wyposażenia. Ale sam zakład został właściwie wypchnięty ze zbiorowej pamięci, mimo, że przez prawie 50 lat istnienia zatrudnienie znalazło w nim bardzo wielu mieszkańców miasta i okolicy (szacunkowo około 35 tys. osób, w tym głównie kobiety). Powraca tylko we wspomnieniach pracowników i pracownic oraz ich rodzin. Tymczasem miał ogromny wpływ na rozwój, kształt i charakter miasta.
W narracji o przeszłości Białegostoku częste są odwołania do XIX-wiecznych włókniarskich tradycji. Zapomina się natomiast o latach powojennych, które miały fundamentalne znaczenie dla tego jaki Białystok jest dzisiaj. Celem projektu jest pokazanie, że Fasty są istotnym budulcem tożsamości miasta i że nie jest to „skończona” historia. Kombinat był ważny w osobistych historiach robotnic i robotników, a przez to promieniuje na kolejne generacje białostoczan. Fastowskie wzory (kratki) można nadal twórczo interpretować, przetwarzać i wykorzystywać. Jest potencjał na to, by stały się jednym ze znaków rozpoznawczych Białegostoku, a opowieść o Fastach ważnym rozdziałem jego historii.
Co chcemy zrobić?
Prosty pomysł, by przypomnieć miastu o Fastach, do razu spotkał się z dużym entuzjazmem. Szybko zawiązała się grupa inicjatywna, złożona głównie z byłych robotnic, które z zapałem zabrały się za zbieranie pamiątek, dokumentów i tkanin z fabryki. Wokół idei gromadzi się coraz więcej ludzi, odradzają się dawne kontakty i przyjaźnie.
Razem chcemy więc rejestrować wspomnienia i archiwalia o Fastach, uporządkować i opisać typowe tkaniny, w tym flagowy produkt – fastowskie kratki. Pomyślimy także jak nadać im nowe życie, ponownie wprowadzić do obiegu. Peerelowski design miał swoje świetne momenty. Odwołamy się do nich rekonstruując w nowatorski sposób stare, fastowskie wzory.
Tak jak Fasty były zakładem miastotwórczym, tak projekt ten ma być działaniem integrującym dawną ich społeczność. Poza warsztatami dla Fastowiaków i Fastowiaczek, czy spotkaniami, planujemy też potańcówkę. Nawiązywać ona będzie do Bali Włókniarza, kultywowanych w Fastach za PRL-u. Impreza w centrum miasta, z specjalną oprawą, stanie się też sposobem na zakomunikowanie mieszkańcom i mieszkankom miasta: „Białystok to także Fasty! Zostawiły swój ślad.” Szkoda byłoby tego kapitału nie wykorzystać.
Projekt realizowany jest we współpracy ze Stowarzyszeniem Edukacji Kulturalnej Widok.
Czas trwania projektu: 1.05.2023 – 30.09.2024
Koordynator: Anna Skorko, prezeska Fundacji DOM
